ЧУВАШСКИЕ ПОСЛОВИЦЫ С ПЕРЕВОДОМ / ВАТТИСЕН СӐМАХӖСЕМ, КАЛАРӐШСЕМ
просмотров: 38313Н.Р .РОМАНОВ
ПОЛНЫЙ ТЕКСТ (350 СТРАНИЦ) => см. ниже в PDF-файле.
| Нумай пĕтĕ, сахал çитĕ; пĕрле пурăннине мĕн çитĕ. | И многое разойдется, и малого достанет, а что может сравниться с общей жизнью. |
| Çăкăр-тăвар хире-хирĕç. | Хлеб и соль взаимны. |
| Кÿршĕ-аршă аякри тăванран паха. | Соседи дороже дальних родичей. |
| Ырă йывăç усал çимĕç кÿни çук. | Не бывает того, чтобы хорошее дерево принесло дурные плоды. |
| Лайăх ят мултан та паха. | Добрая слава ценнее богатства. |
| Юлташсăр çын тымарсăр йывăç пек. | Человек без друзей, что дерево без корней. |
| Пĕччен пуç пĕшкĕнет, ушкăн йыш ут утланать. | Одинокий голову долу клонит, а кто в артели – на коня садится. |
| Кĕтÿрен юлнă сурăх кашкăр кулли пулать. | Отставшая от стада овца становится добычей волка. |
| Юлташран уйрăлăн – пĕр çул йĕрĕн, кил-йышăнтан уйрăлăн – вун çул йĕрĕн, ял-йышăнтан уйрăлăн - ĕмĕр йĕрĕн. | С другом расстанешься – один год будешь плакать, с семьей разлучишься – десять лет будешь плакать, от народа отделишься – весь век будешь плакать. |
| Халăх сурсан кÿлĕ тăвать. | Народ плюнет – озеро образуется. |
| Пур – пĕрле, çук – çурмалла. | Что есть – вместе, чего нет - пополам. |
| Усал çынпа çула ан тух. | Не бери себе в спутники дурного человека. |
| Çынтан сахал илсе нумай пар. | Бери у людей мало, но давай много. |
| Куçпа курнине пурне те алăпа тытаймăн. | Невозможно объять всего, что видишь глазами. |
| Ака уйăхĕнчи ыйхă - авăн уйăхĕнчи хуйхă. | Сон во время сева – горе во время молотьбы. |
| Мĕн акнă, вăл шăтать. | Что посеешь, то и взойдет. |
| Çулман курăк утă мар. | Нескошенная трава не сено. |
| Пĕлмен – пĕр сăмах, пĕлсен – çĕр сăмах. | Не ведаю – одно слово, знаешь – сто слов потребуется для объяснения. |
| Укçапа пуйиччен туспа пуй. | Не запасайся деньгами, а запасайся друзьями. |
| Çĕр сум пуличчен çĕр тус пултăр. | Пусть будет сто друзей, нежели сто рублей. |
| Шанчăклă тусăн хакĕ çук. | Надежный друг цены не имеет. |
| Туслă тус тепĕр тăванран аванрах. | Близкий друг лучше иного родича. |
| Ыраш çапма пиллĕкĕн лайăх, кукăль çиме иккĕн лайăх. | Молотить рожь хорошо впятером, а пироги есть - вдвоем. |
| Хытă çыннăн пÿрнине кассан та юн тухмасть. | Отруби у скряги палец, и то кровь не потечет. |
| Пуянтан ыйтиччен ырă çынтан ыйтма хушнă. | Чем просит у богатого, велено просить у доброго. |
| Усал йытă ураран çыртать, усал çын пуçа çиет. | Злая собака за ногу кусает, а дурной человек может голову погубить. |
| Вăрлаканăн пĕр çылăх, çухатаканăн çĕр çылăх. | На укравшем один грех, за потерпевшим сто грехов. |
| Кашкăрпа каварла, анчах пăшална авăрла. | С волком уговаривайся, а ружье заряжай. |
| Тăшман йăпăлтатса хур тăвать, тусу тавлашса ыр тăвать. | Враг лебезит да поразит, друг ругает да помогает. |
| Уй куçлă, вăрман хăлхаллă. | Поле с глазами, лес с ушами. |
| Ик турта хушшине икĕ лаша кÿлмеççĕ. | Между двух оглобель невозможно запрячь двух лошадей. |
| Кушака кулă, шăшие вилĕм. | Кошке забава, мышке смерть. |
| Куçпа курсан урапа тар. | Увидишь глазами, беги ногами. |
| Курманнин курас килнĕ, курнин хăсас килнĕ. | Кто не видел, тому хочется видеть, кто видел, того претит. |
| Сĕрмен урапа йывăр кусать. | Без смазки колесо плохо вертится. |
| Вăтанман юмăç пулнă, ÿркенмен ăста пулнă. | Бесстыжий становится знахаркой, неленивый - мастером. |
| Çул çÿреме сатур кирлĕ, вăрçă вăрçма паттăр кирлĕ. | В пути нужны отважные, на поле брани нужны богатыри. |
| Вăрçă чарăнсан паттăр нумай. | После войны героев много. |
| Паттăрăн пуçĕ выртнă, тараканăн йĕрĕ выртнă. | Храбрый голову сложил, беглец след проложил. |
| Кушака çĕнсе шăши айне пулнă. | Одолел кошку, но был побежден мышью. |
| Хура çăкăр çиекен ниçта та хур пулман. | Кто ест черный хлеб, тот нигде не пропадет. |
| Сурăх ылханĕ кашкăра çитмест. | Овечье проклятье волку не вредит. |
| Çип ăçтан çинçе, çавăнтан татăлать. | Нить в тонком месте рвется. |
| Чавса çывăх та, çавăрса çыртмалла мар. | Близок локоть, но не повернешь и не укусишь. |
| Инкекпе синкек хушши пĕр утăм анчах. | От беды до несчастья лишь один шаг. |
| Çук вăрçтарать, пур култарать. | Бедность вызывает брань, богатство доставляет веселье. |
| Малтан хăйне асла хуракан кайран кĕçĕн пулнă. | Кто сначала считает себя страшим, тот потом станет младшим. |
| Вĕре пĕлмен йытă яла кашкăр кÿнĕ. | Неумело лающая собака в деревню волка приводит. |
| Паракантан ил, çапакантан тар. | Бери, когда дают, бегу, когда бьют. |
| Пурăнан пурнăç пăрăнăçсăр килмест. | Жизнь не без поворотов. |
| Хура халăхăн хура тăпра çине урине чикмесен хырăмĕ тăранаймасть. | Простой народ не может себя прокормить, не поработав на черной земле. |
| Ахăракан ăйăр акара пусăрăнать. | Резвый жеребец на пашне укрощается. |
| Пÿрт-çурт тытма тăн-пуç кирлĕ. | Чтобы управлять домашним хозяйством, нужен разум. |
| Пăсасси çăмăл та, тăвасси хĕн. | Разрушить легко, а построить труднее. |
Из книги: Ваттисен сӑмахӗсем, каларӑшсем, сутмалли юмахсем = Чувашские пословицы, поговорки и загадки / сост. Н. Р. Романов ; В. П. Станьял ; [Н.Р. Романов пухса хатӗрл. ; В.П. Станьял умсӑмахӗ]. - [2-мӗш клр.]. - Шупашкар : Чӑваш кӗнеке изд-ви, 2004. - 351 с. : портр. - На чуваш., рус. яз.
